Mediawijsheid

Kompas21 / De 10 vaardigheden / Mediawijsheid

Mediawijsheid

In de maand november stond Mediawijsheid centraal. Gastschool deze maand was Albeda.

Albeda logo
Mediawijsheid

Group Design Room Mediawijsheid

In de maand november stond Mediawijsheid centraal. Ditmaal waren wij te gast bij Albeda in Rotterdam om samen met studenten, docenten en mensen uit het werkveld te sparren over wat zij nu écht belangrijk vinden rondom Mediawijsheid.

Top vijf aspecten mediawijsheid

Door goed naar elkaar te luisteren, gezamenlijk te brainstormen en opvattingen te delen zijn we tot de volgende top vijf aspecten van mediawijsheid gekomen.

  1. Veiligheid en privacy in acht nemen
  2. Invloed van media kennen
  3. Online informatie kunnen vinden/zoekstrategieën gebruiken
  4. Content creëren en content gebruiken
  5. Digitaal leren

Nadat de deelnemers samen hadden gebrainstormd konden we de volgende aspecten samen voegen: ‘Bewust omgaan met sociale media’, ‘Impact van gebruik van (sociale) media kennen’ en ‘Invloed van media op onze maatschappij kennen’ tot het aspect ‘Invloed van media kennen’.

Theorie versus Praktijk

Tijdens de GDR viel het op hoe de verschillende deelnemers van de GDR, student, docent, tegen mediawijsheid aankijken. De student was aardig overtuigd van de praktische omgang met sociale media terwijl de docent de theoretische kant rondom mediawijsheid (denk aan kennis van sociale media en mediabronnen) belangrijker vond.

Bij het samenstellen van een gezamenlijke top vijf ontstond hierover een goed gesprek over het belang van sociale media in het werkveld, waarbij zowel student en docent elkaar nieuwe inzichten konden laten zien over hoe zij naar sociale media kijken. De student legde uit dat hij sociale media associeert met rust, omdat hij als hij thuis kwam van een drukke dag school op de bank kon ploffen terwijl hij zijn Instagram overzag. De docent daarentegen wist de student erop te attenderen dat sociale media door bedrijven ook steeds meer worden ingezet en kennis hierover zeer bruikbaar kan zijn. Een mooi voorbeeld van een interessant gesprek waar een GDR de ruimte voor biedt.

Rubrics

Nadat de groep die 25 man sterk was tot een top vijf van aspecten van Mediawijsheid was gekomen gingen ze ijverig aan de slag met het invullen van lege rubrics van de frisse aspecten. Een rubric is een grafiek die drie verschillende niveaus van bekwaamheid laat zien op drie onderdelen: vaardigheden, houding en kennis. De hierdoor verkregen informatie nemen we vervolgens mee in het definitief maken van de rubrics.

Peiling over Mediawijsheid

In de online peiling onder zo’n 57 mbo-studenten, mbo-docenten, andersoortige onderwijsprofessionals in het mbo en bedrijfsleven vroegen wij hoe zij denken over mediawijsheid. De bevraagden in de peiling denken bij mediawijsheid veelal aan je weg kunnen vinden in de online wereld, het omgaan en gebruiken van sociale media en je online gedrag. Opvallend in de peiling was dat verschillende groepen anders dachten over mediawijsheid: de ene groep vond een kritische houding aannemen ten aanzien van media het minst belangrijk, terwijl de ander een kritische houding aannemen ten aanzien van media juist het beste vond passen bij mediawijsheid.

In het algemeen vond iedereen het aspect veiligheid en privacy van zichzelf bewaken en beschermen en andermans respecteren belangrijk en goed passen bij mediawijsheid.

Samenvattend vonden deelnemers aan de peiling de volgende aspecten van mediawijsheid het meest belangrijk:

1. een kritische houding aannemen ten aanzien van media;

2. reflecteren op eigen mediagebruik;

3. veiligheid en privacy bewaken;

4. media gericht inzetten voor bereiken doel.

persoon-vierkant-man

Blog over Mediawijsheid

Column/blog

Lees hier binnenkort de blog over Mediawijsheid!

Deelnemende scholen aan KOMPAS21 schrijven een blog over ‘hun’ vaardigheid. Lees hier binnenkort een blog over Mediawijsheid.

Lees verder

Literatuur over Mediawijsheid

In onze steeds verder digitaliserende samenleving wordt de 21ste -eeuwse vaardigheid mediawijsheid steeds belangrijker. Denk maar aan alles wat we (inmiddels) online doen: van kaartjes kopen voor een film tot geld overmaken via een app, van communiceren met de digitale overheid én onze vrienden tot het volgen van het nieuws. Internet en nieuwe media hebben niet enkel meer een amusementswaarde, maar deze worden ook gebruikt om belangrijke zaken als financiën te regelen. En we gebruiken online platforms, sociale media en allerlei websites om informatie te zoeken en te verzamelen. En daar komt ook een gevaar om de hoek kijken: criminelen en bedrijven kunnen veel met jouw onlinegegevens, nepnieuws kan zich makkelijk verspreiden en sociale media kunnen verslavend werken. Mediawijsheid is de vaardigheid die je nodig hebt om hier goed mee om te kunnen gaan. Maar wat komt er precies kijken bij mediawijsheid?

Wat is mediawijsheid?

Wie Google gebruikt om meer informatie over mediawijsheid op te zoeken, stuit al snel op de definitie waar in het Nederland mee begonnen lijkt te zijn, die van de Raad voor Cultuur (2005) in hun publicatie Mediawijsheid: de ontwikkeling van nieuw burgerschap. Zij beschrijven mediawijsheid als volgt: “het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld”.

Na 2005 is er in Nederland al een aantal modellen voor mediawijsheid ontwikkeld. Zo heeft Mediawijzer.net, het Nederlandse netwerk voor mediawijsheid, een competentiemodel ontwikkeld dat tien competenties beschrijft. De beschreven competenties variëren: een aantal focust zich op begrijpen wat media zijn en doen, zoals inzicht hebben in de gevolgen van onze steeds verder door media bepaalde maatschappij. Maar naast begrijpen is er ook ruimte voor gebruik van digitale toepassingen, zoals het gebruiken van verschillende apps of het spelen van games. Ook online communiceren komt terug in de competenties, niet alleen in de vorm van meedoen aan sociale netwerken of media, maar ook door zelf informatie te zoeken, te verwerken en hiervan zelf content te maken. Tot slot is er het strategisch inzetten van media: kun je media effectief inzetten om je eigen doelen te bereiken?

Een andere uitwerking, specifiek voor het mbo, is gemaakt door mbo-docent Patrick Koning (2015). Hij hanteert slechts drie competenties: consumeren, participeren en produceren. Consumeren gaat om het zoeken, filteren en beoordelen van informatie, bij participeren gaat het niet alleen om deelnemen aan sociale netwerken, maar ook om het goed benutten hiervan en het bewaken van de identiteit. Het produceren heeft te maken het publiceren van allerlei soorten media, en het evalueren van deze publicaties en het reflecteren op je eigen online gedrag.

Volgens Kennisnet valt mediawijsheid onder een grotere paraplu met de naam digitale geletterdheid (2017). Digitale geletterdheid splitst zich uit in vier vaardigheden: ICT-kennis, computational thinking, informatievaardigheden en mediawijsheid. Uit de literatuur blijkt dat deze termen elkaar kunnen overlappen: de ene bron vat informatie zoeken en verwerken onder mediawijsheid, terwijl de andere dit vat onder informatievaardigheden. Dit laatste doen Kennisnet en Christoffels & Baay (2016) die mediawijsheid omschrijven als het bewust en kritisch gebruiken en produceren van digitale informatie, waarbij aandacht is voor privacy, veiligheid en maatschappelijke normen en waarden.

Kenmerkend voor mediawijsheid ten opzichte van andere begrippen is veiligheid en privacy. Het gaat dan om het bewaken en beschermen van bijvoorbeeld de eigen digitale identiteit en het kennen van de risico’s van internet (o.a. P21, 2015; ISTE, 2016). De literatuur leert ons verder dat mediawijsheid ook is: begrijpen hoe media gemaakt worden, inzicht hebben in de verschillende doelen achter media zoals vermaken, informeren of overtuigen (Mediawijzer.net, 2012; SLO, 2017).

Naast begrip en informatie tot je nemen is ook het gebruik maken van sociale media en netwerken een belangrijk aspect van mediawijsheid. Dat kan gaan om online communiceren met anderen of organisaties als de overheid, maar ook om het bewust inzetten van sociale media om een doel te bereiken, zoals een LinkedIn-profiel aanpassen voor een sollicitatie.

De bevindingen uit de literatuur zijn te vatten in een aantal onderdelen, waarbij kernwoorden als kritisch, bewust, verantwoordelijk en veilig ook goed passen:

  • Weten dat media steeds verder doordringen in onze samenleving, en wat gevolgen hiervan kunnen zijn.
  • Begrijpen hoe media gedrag en meningen van individuen of groepen kunnen beïnvloeden.
  • Media creëren, alleen en in co-creatie met anderen, op basis van eigen ideeën of door informatie van anderen te gebruiken, en deze media publiceren.
  • Respecteren van rechten en plichten rondom het gebruik en delen van informatie en media.
  • De veiligheid en privacy van zichzelf bewaken en beschermen en andermans respecteren.
  • Doelbewust participeren in sociale netwerken.
  • Reflecteren op eigen mediagebruik.
  • Media gericht inzetten voor het bereiken van een doel.
  • Jezelf online presenteren (bijvoorbeeld met social media posts, connecties op social media of het schrijven reviews/reacties) en je online reputatie bewaken.
  • Begrijpen wat media zijn en hoe media gemaakt worden.
  • Een kritische houding aannemen ten aanzien van media.